ارزیابی مولانا از اقسام ایمان در پاسخ به مسألۀ رنج

Abstract

نسبت میان مسألۀ رنج و ایمان، نزد اندیشمندان اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد و دیدگاه‌‌‌های متفاوتی در این زمینه ـ با رویکردهای درون‌‌‌دینی یا برون‌‌‌دینی ـ ابراز شده است. اهمیت مسألۀ ایمان، عمدتاً به رابطۀ ایمان و سعادت معطوف است که در متون و مأثورات دینی، بر آن، تأکید فراوان رفته است. در عرصۀ تضارب آرا در این باب، عارفان نیز در آثار مکتوب خویش، با ابتنا بر ذوق و تجربۀ عرفانی، دیدگاه‌‌‌های عمدتاً بدیعی در این‌‌‌باره درانداخته‌‌‌اند. در این میان، مولانا جلال‌‌‌الدین محمد بلخی نیز که از اقطاب عارفان مسلمان به شمار می‌‌‌رود، کتاب «مثنوی» خود را با مسألۀ رنج آدمی می‌‌‌آغازد و در جای جای آثار خویش، ایمان را راهی برای رهایی از این رنج، معرفی می‌‌‌کند. او با نقد نگرش‌‌‌های آفاقی به ایمان، در باب ماهیت ایمانِ مطلوب و رهایی‌‌‌بخش، نگرشی انفسی/فراعقلانی و فردگرایانه دارد و دربارۀ متعلَّق ایمان، دیدگاهی واقع‌‌‌گرایانه برمی‌‌‌گزیند. مولانا همچنین در زمینۀ کارکردهای ایمان، رابطۀ مستقیمی میان سعادت و ایمان ترسیم می‌‌‌کند؛ و از این جهت، نظریۀ خود در باب سعادت را با مسألۀ ایمان، پیوند می‌‌‌زند.