جغرافیای مذهبی شهرهای باختری ایالت جبال در عصر سلجوقیان

Abstract

یکی از موضوعات شایسته بررسی در حوزه­ تاریخ دوره­ سلجوقیان، وضعیت مذاهب و فرقه­های اسلامی تحت قلمرو آنهاست. زمانی که خلافت عباسی به دلیل درگیری‌های مستمر فرقه‌ای، به فروترین حدّ زوال رسیده بود، ظهور سلجوقیان در ایران، راه را برای تقویت دوباره مذهب تسنّن هموار کرد. ایالت جبال، به عنوان یکی از مناطق مهمّ ایرانِ عصر سلجوقی، به دلیل داشتن موقعیتی استراتژیک و پیونددهنده شرق و غرب خلافت عباسی، از اهمیت بسزایی برخوردار بود. تنوع فِرَق و مذاهب گوناگون شیعی و سنّی و پراکندگی حامیان این مذاهب در شهرهای مختلف این ایالت، نقش ایالت جبال را در تاریخ میانه ایران، به‌ویژه دوره سلجوقی، برجسته­تر کرده بود.<br /> <strong> </strong>پژوهش حاضر، بر اساس اطلاعات مندرج در کتب جغرافیایی و تاریخی درباره شهرهای باختری ایالت جبال در دوره سلجوقیان، سعی در روشن‌نمودن جایگاه مذهبی این منطقه دارد. یافته­های این پژوهش، نشان می دهد که در کنار حضور اقلیت شیعی زیدی و اسماعیلی در منطقه جبال، عموم منابع بر شافعی‌بودن این شهرها در این دوره تأکید دارند.