واکاوی دلایل محبوبیت سلطان محمود غزنوی در سیاست‌نامه‌ی خواجه نظام‌الملک

Abstract

سیاست­نامه­ی خواجه نظام­الملک، از منظر توجهی که به رویکردهای سیاسی و شیوه­ی اعمال قدرت سلطان محمود غزنوی نشان می­دهد، قابل تامل است. آنچه که خواجه نظام­الملک از میراث سیاسی- حکومتی غزنویان به دست می­دهد، برتافته از مهمترین دغدغه­ها، ایدآلها و آمال سیاسی است که خواجه در تلاش برای تئوریزه کردن آن برای ملکشاه سلجوقی­ست. تلاش خواجه در برجسته­سازی برخی ویژگی­های حکومت سلطان محمود مانند پایگاه غلامی- ترکی آن، نوع مواجهه­اش با دربار خلافت، تلاش وی در جهت سرکوب آنچه خواجه نظام­الملک بدعت می­خواند، اقتدار وی در مقام مهمترین غازی در جبهه­های هندوستان، توجه به اصول دقیق و همراه با جزئیات حکومت­رانی و دیوانسالاری، اقامه­ی شکلی ویژه از عدالت که محبوب خواجه بود و مولفه­هایی از این دست، جایگاه سلطان محمود را در سیاست­نامه و کل منظومه­ی سیاسی- یدئولوژیکی نظام الملک برجسته می­سازد به نحوی که تعادل و موازنه­ی روایت­ها و حکایات مندرج در سیاست­نامه به نفع سلطان محمود سنگینی قابل توجهی دارد.<br /> این پژوهش، به روشی توصیفی- تحلیلی، در پی یافتن پاسخی برای دلایل این محبوبیت است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شیوه و روش سیاست­ورزی و حکمرانی سلطان محمود غزنوی تقریبا تمامی مولفه­های مورد نظر خواجه به منظور تمرکز و تثبیت نوع خاصی از اقتدارگرایی ایدئولوژیک در این دوره­ی زمانی را دارا بود.