پیوند فرّ و جغرافیا در زامیاد یشت؛ ردپای سرزمین مقدس سیستان

Abstract

متن اوستایی <em>زامیاد یشت</em> از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست این یشت به معرفی کوه­های اساطیری اختصاص دارد، درحالی­که بخش دوم و مفصل­تر آن در خصوص ستایش فرّ است و به <em>کیان­یسن</em> مشهور است. تحلیل­های متنی و زبان­شناختی نشان می­دهد که در ابتدا هر کدام از این دو بخش از یکدیگر مستقل بوده­اند. چه توضیحی برای ادغام دو بخش جغرافیای اساطیری و سیاسی را در یک قالب واحد وجود دارد؟ مقالۀ پیش رو با این پیش فرض که فرّ کیانی ارتباطی مهم با جغرافیا دارد، نشان می­دهد که در نظر تدوین کنندگان متأخر متن، اندیشۀ سیاسی ایرانی که در قالب اسطوره و حماسه بیان شده بود، با جغرافیای اساطیری ایرانی پیوستگی داشت. از این­رو، بندهایی از <em>زامیاد یشت</em> که توصیف­کنندۀ یکی از جلوه­های مقدس زمین یعنی کوه­ها است، به­عنوان مقدمه­ای برای <em>کیان­یسن</em> درنظر گرفته شده­اند. تحلیل­های بیشتر نشان می­دهد که طبق باورهای تحول یافتۀ زردشتیان، سرزمین سیستان تجلی­گاه پیوند این دو مفهوم بوده است. بنابراین دخل و تصرف در متن <em>زامیاد یشت</em> بایستی در سیستان رخ داده باشد.