تحلیل سفرنامه های ایرانیان دوره ی قاجار از کرمانشاه(با رویکرد پسااستعماری)

Abstract

«ادوار سعید» در اثر مهم «شرق­شناسی»، آنچه را غرب به عنوان «شرق» معرفی کرده است فضایی ساخته و پرداخته می‌داند که ارتباط چندانی به واقعیتِ شرق ندارد. هدف از برساختن شرق ایجاد تمایز میان شرق و غرب است و بیشتر برای غرب مصرف دارد تا شرق. اما «ادوارد سعید» در انتهای کتابش به این موضوع اشاره می­کند که شرقی نیز در نهایت برتری غرب را می‌پذیرد و به آن گردن می­نهد. در این پژوهش به آثار شرق­شناسانی که به دنبال برساختن یک «دیگری» برای غرب بودند نمی‌پردازیم بلکه با استفاده از روش تحلیل گفتمان، آثار نویسندگان داخلی دورة قاجاریه درخصوص منطقة کرمانشاه را تحلیل می­کنیم تا نحوة بازنمایی منطقه و میزان تأثیرپذیری آنها را از روش شرق­شناسی بسنجیم. با تحلیل این آثار به این نتیجه می­رسیم که نویسندگان داخلی در گفتمان شرق‌شناسی فرو رفته و از ابزار شرق­شناسان استفاده کرده­اند، به‌گونه­ای‌که خود را در مرکز قرار داده و مردم منطقه را به حاشیه رانده‌اند و به این فرودستان اجازة روایت‌کردن خود را نداده­اند. مقاله نشان­ خواهد داد که شاخص‌های مرسوم شرق­شناسی از قبیل غرب­محوری، دیگری­سازی، منفی­سازی، ذات­انگاری و... در میان متون داخلی در خصوص فرهنگ، زبان و مذهب مردم کرمانشاه کاربرد داشته است و استعمار و استبداد مسیر مشابهی در معرفی مردم طی کرده‌اند. روایت­های ارائه‌شده یک­طرفه و غیریت­سازند و برای مردم در تعیین سرنوشت خود جایگاهی قائل نیستند.