تأثیر تغییر کاربری اراضی بر تبخیر و تعرق پتانسیل (مطالعه موردی: زیر حوضه سقز)

Abstract

پدیده تبخیر و تعرق باعث تلفات آب و رطوبت از سطوح آبی، خاک و پوشش گیاهی می‌شود و محاسبه آن از طریق روشی مناسب با توجه به میزان اندک نزولات جوی و محدودیت منابع آب در ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهش حاضر سعی در برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل و تحلیل ارتباط آن با کاربری زمین دارد و هم‌چنین در نظر است تغییرات بلند‌مدت کاربری اراضی زیر حوضه سقز بررسی ‌شده و تأثیرات آن بر تغییرات تبخیر و تعرق مورد بررسی قرار گیرد. در این بررسی از میانگین درازمدت داده های هواشناسی هفت ایستگاه هواشناسی و داده‌های تشتک تبخیر ایستگاه سقز برای تعیین روش مناسب تخمین EToاستفاده شد. از داده‌های ماهواره‌ای سنجنده TM, ETM و لندست هشت با استفاده از نرم افزار‌های ENVI و GIS در استخراج کلاس‌های کاربری طی سال‌های 2013-1992 استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهدکه بهترین روش برای این منطقه به عنوان اقلیم سرد و معتدل روش تشعشعی فائو با ضریب تبیین 89/0 و Nash با مقدار 86/0 در ایستگاه بیجار و روش بلانی کریدل با ضریب تبیین 94/0 وNash با مقدار 92/0 در ایستگاه سنندج است. نتایج حاصل از تغییر کاربری اراضی نشان می‌دهد که کلیه تغییرات مربوط به کاهش مساحت در بخش مرتعی و افزایش مساحت به ترتیب در کاربری اراضی شهری، سطح مساحت آب در رودخانه‌ها، اراضی باغی و اراضی زراعی بوده است. هم‌چنین نتایج همبستگی تبخیر و تعرق و کاربری اراضی نشان می‌دهد که بیشترین همبستگی تبخیر و تعرق گیاه مرجع با مقدار 95/0 در اراضی زراعی وکمترین آن با مقدار 38/0 در مساحت سطح آب‌های سطحی می‌باشد.