بررسی تأثیر مدیریت‌های زراعی و آبیاری در بهبود کارایی مصرف آب ذرت (مطالعه موردی شبکه آبیاری دز)

Abstract

در مناطق خشک ونیمه خشک که محدودیت منابع آبی وجود دارد، کشاورزان باید شیوه­ای از مدیریت را برگزینند که با آب کمتر محصول بیشتری تولید کنند. هدف از این مطالعه، کاهش تلفات آب آبیاری و افزایش کارایی مصرف آب (WP) سه هیبرید ذرت بود. این آزمایش در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی­آباد طی دو سال زراعی 7-1386 اجرا و در آنتأثیرات متقابل سه رقم تجارتی ذرت شامل هیبریدهای Sc-704، Bc-666 و Ossk-602و سیستم­های مختلف آبیاری سطحی و قطره­ای طی آزمایش کرت­های نواری یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار آزمایش شد. کرت اصلی آزمایش شش تیمار مدیریت زراعی و آبیاری مشتمل بود بر: (1) کشت روی پشته­های 75 سانتی­متری و آبیاری کامل (تیمار شاهد منطقه)، (2) کشت روی پشته­های 75 سانتی­متری وآبیاری یک در میان متغیر، (3) کشت دو ردیف روی پشته­های 75 سانتی­متری و آبیاری کامل، (4) کشت یک ردیف درون جویچه­های 75 سانتی­متری و با تغییر جوی و پشته­ها در زمان دو تا چهار برگی شدن ذرت، (5) کشت یک ردیف درون جویچه­های 75 سانتی­متری با جوی پشته ثابت تا پایان فصل رشد و (6) کشت روی پشته­های 75 سانتی­متری و آبیاری قطره­ای کامل. در هر آبیاری حجم آب ورودی و در آبیاری­های سطحی حجم رواناب خروجی اندازه­گیری شد. پس از رسیدگی فیزیولوژیکی، با اندازه­گیری عملکرد اندام­های هوایی و عملکرد دانه، کارایی مصرف آب گیاه (CWP) و کارایی مصرف آب آبیاری (IWP) هر سه هیبرید ذرت ارزیابی شد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی­داری بین عملکرد هیبریدهای مورد آزمایش وجود ندارد. در تیمار شاهد، تلفات آب آبیاری غالباً به صورت رواناب سطحی است. با کاهش 31 درصد از مصرف آب در تیمار 5 تولید دانه ذرت بالاتر از روش رایج (در سطح 5 درصد)، امکان پذیر شد. در دو سال اجرای آزمایش، کارایی مصرف آب گیاه (CWP) در تیمارهای شش­گانه اختلاف معنی­داری وجود نداشت و متوسط این شاخص 45/1 کیلوگرم به ازای هر متر­مکعب آب مصرفی به دست آمد. نتایج همچنین نشان داد که با اعمال مدیریت کشت کف جوی می­توان کارایی مصرف آب آبیاری (IWP) را به طور متوسط تا 45 درصد افزایش داد. استفاده از سامانه آبیاری قطره­ای موجب شد تلفات آب کاهش یابد و در نتیجه کارایی مصرف آب گیاه (CWP) و کارایی مصرف آب آبیاری ذرت (IWP) به یکدیگر نزدیک شوند.