نظام‌سازی قرآن‌بنیان؛ چیستی، چرایی و چگونگی

Abstract

نظام‌سازی مشترک معنوی برای چهار مصداق نظام‌شناسی در ساحت تکوین، نظام‌یابی در ساحت تشریع، نظام‌سازی در ساحت اعتباریات و نظام‌گزاری در ساحت عینی است. هرچند به معنای خاص ناظر به اعتبارات اجتماعی و سیاست‌گذاری عمومی است، ولی به معنای عام دربردارندۀ هر چهار ساحت بوده و قرآن مجید نیز به عنوان منبع معرفت‌شناسی دینی در ساحات چهارگانه ورود دارد؛ لکن در هر ساحت، به حسب آن ساحت. بر پایۀ تعریف مختار از نظام‌سازی، اگر این فرایند از یک‌سو ابتنا بر مبادی مستخرج از معارف قرآنی نداشته باشد و از سوی دیگر مماس با واقعیت‌های اجتماعی نباشد، به جای حل مسائل واقعی، حلال مسائل کاذب، غیراولویت‌دار و تحمیلی از مبادی دیگر معرفتی است. این انحراف از منابع متقن دینی، از یک طرف عامل توفیق‌نیافتن نظام اسلامی در تحقق اهداف مادی و معنوی خود و درنتیجه تشکیک نخبگان نظام و عامه مردم در هویت انقلابی نظام اسلامی است و از سوی دیگر منجر به استقرار خرده‌نظامات اجتماعی غیردینی و زمینه‌ساز و جاده‌صاف‌کن استبداد، هرچند صغیر و استکبار، هرچند بخشی و تشکیل حکمرانی سکولار، هرچند به‏طور نرم و خزنده، لکن تئوریزه‌شده می‌شود. آنچه در فرایند نظام‌سازی رخ می‌دهد، کشف مسائل نظامات و حل آنهاست که تحقق این مهم با اتکا به سه‏گانه منابع، مبادی و مسائل میسور است؛ توضیح آنکه این پارادایم (مبادی معرفتی) است که مسائل و راه‌حل آنها را تعریف می‏کند و مبادی معرفتی نیز از منابع کشف می‌شود، اما باید توجه داشت حرکت میان این سه ضلع، حرکتی دورانی است، نه خطی.