بررسی فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌‌ی بیان مؤدبانۀ تقاضا در گویش گیلکی رشت با تأکید بر نقش نشانگرهای ادب و مهیاکننده‌ها

Abstract

فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌ی بیان تقاضا، بخش مهمی از فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌‌ هستند که مفاهیم آن‌ها از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی قابل تأویل و تفسیر به الگوهای فرهنگی- اجتماعی خاصی است. علی‌رغم اهمیت این موضوع، پژوهش خاصی در مورد آن‌ها در گویش گیلکی رشت صورت نگرفته ‌است. هدف این مقاله در گام نخست شناسایی و معرفی نشانگرهای‌ ادب و مهیاکننده‌ها در زنجیرۀ فرمول‌‌واره‌های بیان مؤدبانۀ تقاضا در گویش گیلکی رشت و در گام دوم با دیدگاهی مبتنی بر زبان‌شناسی اجتماعی، واکاوی نقش این فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌‌ در تعاملات اجتماعی است. داده‌ها، با استفاده از رویکرد کیفی و روش قوم‌نگاری، از منابع سه‌گانۀ داده‌های گفتار طبیعی، شمّ زبانی و مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با گویشوران اخذ شده‌‌ است. نمونۀ آماری، متشکل‌از گویشوران میانسال و مسن بومی از سه روستای توابع شهرستان‌ رشت است که با روش گلوله‌برفی انتخاب شدند. استخراج فرمول‌واره‌ها بر مبنای مدل بلوم-کالکا و همکاران (1989) و تحلیل جامعه‌شناختی آنها، بر اساس مدل فرگوسن (1976) صورت گرفته ‌است. یافته‌های این پژوهش، به‌ شناسایی طیفی از رایج‌ترین نشانگرها و مهیاکننده‌ها در ساختار فرمول‌واره‌های بیان مؤدبانۀ تقاضا در گویش گیلکی رشت منجر شد. نتایج تحلیل‌ محتوای فرمول‌واره‌ها، بیانگر برخی ارزش‌های اجتماعی نظیر نقش جامعه‌پذیری، نقش ادب در تعاملات اجتماعی، اهمیت رعایت حقوق دیگران، تواضع و روحیۀ مشارکت می‌باشد که در فرهنگ گویشوران منطقه نهادینه شده است.