تأثیر متغیرهای اجتماعی بر تنوعات واکه‏ای گویش‏های اجتماعی فارسی در نهبندان

Abstract

<span lang="AR-SA" dir="RTL">گویشوران مختلف گونه‌های زبان فارسی دارای گویش‌های اجتماعی هستند که تحت ‏تأثیر عوامل گوناگون اجتماعی شکل می‏گیرند. پژوهش حاضر، که از نوع توصیفی-تحلیلی است، قصد دارد تنوعات واکه‏ای فارسی معیار در گویش نهبندانی را توصیف و تأثیر عوامل اجتماعی جنسیت، سن و تحصیلات بر میزان استفاده از آن‌ها را بررسی و تحلیل نماید. به ‏این منظور، گفتار 24 گویشور نوجوان، جوان و مسن نهبندانی واجد شرایط، به منظور استخراج تنوعات واکه‏ای مربوط، به روش میدانی (مصاحبه) ضبط و سپس آوانویسی شد. نمونه‏ها به دلیل مهاجرپذیر بودن منطقه به‏ صورت هدفمند انتخاب شدند. آن‏گاه فراوانی آن‏ دسته از تنوعات واکه‏ای، که در گفتار گویشوران بسامد وقوع بالایی داشتند، تحلیل و بقیه تنوعات فقط توصیف گردید. یافته‏های پژوهش نشان داد تحصیلات عامل مهمی در شکل‏گیری گویش اجتماعی است. گفتار جنس مونث در هر دو گروه باسواد و بی‏سواد، به‏جز زنان مسن بی‏سواد، به فارسی معیار نزدیک‏تر است. افزایش سن در گروه جوانان و گویشوران مسن، در تنوعات واکه‏ای مختلف نتایج متفاوتی در ‏بر ‏داشته است. نتایج، همچنین، آشکار ساخت که نوجوانان در برخی تنوعات مورد مطالعه که ریشۀ تاریخی داشتند، درصد کمتر و در بقیه موارد درصد بیشتری از صورت‏های غیر ‏معیار را به خود اختصاص داده‏اند. همچنین مشخص شد جنسیت نقش مهمی در تمایز گفتار گویشوران دارد. در گروه نوجوانان، گفتار دختران نوجوان، در هر دو گروه دارای والدین باسواد و بی‏سواد، نسبت به پسران همان گروه‏ها به فارسی معیار نزدیک‏تر است. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که گویش‏های اجتماعی فارسی حتی در جوامع زبانی کوچکی که به گونۀ زبانی محلی خودشان صحبت می‏کنند و همبستگی زبانی آن‌ها زیاد است نیز وجود دارند.</span>