واکاوی کارکرد تربیتی بشارت و انذار نهان در آیه‌ی 160 سوره‌ی مبارکه‌ی انعام

Abstract

تبیین صحیح بشارت‌ها و انذارهای قرآنی، از آن جهت که نقش مهمی در ترغیب انسان به انجام نیکی‌ها دارند، از بعد تربیتی اهمیت بسیاری دارند؛ چنان‌که هشدار درباره­ی عواقب ناگوار اعمال ناپسند نیز چنین است. در آیه‌ی 160 سوره‌ی انعام، خداوند وعده داده است که برای نیکوکاران پاداشی ده برابر خواهد بود. این در حالی است که گناه‌کاران جز به مانند آنچه انجام داده‌اند، مجازات نخواهند شد. از دیرباز، توجه مفسران به بشارتِ دریافت پاداش مضاعف، معطوف بوده است؛ اما امعان نظر در این آیه، دو مطلب مهم تربیتی دیگر نیز به‌دست می‌دهد که مفسران به آن توجه نداشته­اند. در این پژوهش که با روش توصیفی_تحلیلی صورت گرفته، با عنایت به این نکات، به تبیین استفاده­ی انذاری به نیکان و بشارتی به گناه‌کاران از دو تعبیر «جاء بالحسنة» و «جاء بالسیئة» پرداخته شده و ضمن اشاره به عوامل تباه‌کننده­ی اعمال و عوامل پوشاننده‌ی گناهان، به‌دست‌ آمده است که تعبیر به «جاء بالحسنه» (آوردن امر نیک) و «جاء بالسیئه» (آوردن گناه) به جای «انجام عمل»، متضمن انذاری لطیف به نیکان و بشارتی لطیف­تر به گنه­کاران است؛ به‌گونه‌ای که از یک‌سو، سبب پیش­گیری از غرور نیکوکاران و توجه آنان به دوری از عوامل حبط اعمال و از دیگر سو، باعث تشویق گناه­کاران به جبران گناه و افزایش امید آنان به رحمت واسعه­ی خداوند می­شود.