اگزیستانسیالیسم در شعر یوسف‌الخال

Abstract

انسان به ‌عنوان اشرف مخلوقات، مورد توجّه فیلسوفان پیشا سقراطی بود؛ ولی با ظهور سقراط این توجّه، کمرنگ‌ شد چون که وی به نسبی بودن‌ برتری‌های انسان اشاره نمود. بعد از گذشت‌ قرن‌های متمادی، فیلسوفان بزرگی چون کیرکگارد، مارتین‌هایدگر، ژان‌پل‌‌سارتر و... ظهور کردند که انسان را محور توجهشان‌ قرار داده و مکتب اگزیستانسیالیسم را بنیان نهادند. این مکتب‌ در مورد انسان و اصالتش سخن گفته، بر تقدم وجود بر ماهیت‌ تأکید ورزیده و همه‌چیز را از آنِ‌ انسان‌ می‌داند‌. اگزیستانسیالیسم در ادبیات جهانی به خصوص ادبیّات معاصر عربی نفوذ‌ کرده و شاعران و ادیبانی چون أدونیس، سیاب و... از آن‌ تأثیر پذیرفتند. یکی از آن‌ها، یوسف‌الخال، از شاعران بنام مدرنیسم‌ در شعر معاصر عرب است که در این جستار، با روش تحلیل محتوا و تکیه بر ابیات او، به تأثیر اگزیستانسیالیسم در شعر او با محورهای انسان، آزادی و تعهد پرداخته می‌شود؛ چرا که وی برای انسان و اصالت‌ او ارزش و اهمیت‌ زیادی قائل است تا جایی ‌که از نظام‌‌های کمونیستی به ‌دلیل نادیده‌ گرفتن نبوغ انسان‌ و استعدادهای فردی او، شدیداً انتقاد می‌کند. از نظر او انسان همه‌ چیز است و آزادی حق مسلم‌ اوست؛ آزادی‌ای که به شناخت او از حقیقت و تشکیل‌ جامعه‌ای آزاد، کمک‌ کند. او ادبیّات را در خدمت‌ انسان دانسته و ادیبی‌ را ارزشمند می شمارد که نسبت به فرد و جامعه‌، تعهد داشته و حاضر باشد جانش را در راه میهن خود فدا کند.