شناسایی فرصت‌های کارآفرینانه در علوم اجتماعی و تبیین جامعه‌‎شناختی عوامل مؤثر بر بهره‌برداری از فرصت‌ها در ایران

Abstract

افزایش بی‌سابقۀ میزان بیکاری بین دانش‌آموختگان دانشگاهی از یک سو و توانایی‌نداشتن دولت در استخدام آنها ازسوی دیگر، نشان‌دهندۀ این است که باید به‌طور جدی‌تری به کارآفرینی توجه شود. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر شناسایی فرصت‌‌های کارآفرینانه در علوم اجتماعی و تبیین جامعه‌‌شناختی عوامل مؤثر بر بهره‌‌برداری از فرصت‌‌هاست. در فرایند انجام این پژوهش از روش کیفی و کمی استفاده شده است. در چارچوب روش کیفی، تعدادی از استادان و کارشناسان اجرایی باتجربۀ علوم اجتماعی شناسایی و پس از انجام مصاحبه‌‌های عمیق با آنان، برخی از مهم‌ترین فرصت‌‌های کارآفرینی در علوم اجتماعی ایران شناسایی شدند. پس از تنظیم فهرستی از فرصت‌‌های مدنظر، فرایند کمی در قالب روش پیمایشی آغاز شد. جامعۀ آماری پژوهش، دانشجویان دورۀ دکتری جامعه‌شناسی در سراسر کشور است که 121 نفر از آنان به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش برای سنجش متغیرهای مستقل سرمایۀ فرهنگی، سرمایۀ اقتصادی و روحیۀ کارآفرینی، پرسش‌نامه‌‌های محقق‌‌ساخته است که با استفاده از اعتبار محتوا و اعتبار سازه، تعیین اعتبار و با استفاده از همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ تعیین پایایی شدند. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهند سرمایۀ فرهنگی و روحیۀ کارآفرینی به‌ترتیب با ضریب 54/0 و 36/0 بر بهره‌‌برداری از فرصت‌‌های کارآفرینانه تأثیر معنادار دارند؛ ولی سرمایۀ اقتصادی تأثیر معناداری ندارد. همچنین ضریب همبستگی چندگانۀ الگوی معادلۀ ساختاری نشان می‌‌دهد متغیرهای مستقل قادرند 33/0 تغییرات بهره‌‌برداری از فرصت‌‌های کارآفرینانه را تبیین کنند. نتیجۀ به‌دست‌آمده چنین است که برای ایجاد زمینه‌‌های کار و اشتغال در علوم اجتماعی باید ابتدا فرصت‌‌های مختلف کار و کارآفرینی شناسایی شوند؛ سپس سرمایۀ فرهنگی و روحیۀ کارآفرینی دانشجویان ارتقا داده شود.