نقد و بررسی بیتی از حافظ: «رندان پارسا» یا «پیران پارسا»؟

Abstract

وجود اختلاف در نسخه­های یک اثر ادبی که در قرن­های گذشته نگاشته شده، امری ناگزیر است که برای متخصصان و ادیبان تازگی ندارد. علت این اختلاف ضبط­ها، می­تواند ناخوانا بودن دست­نوشته، کهنگی و پاک­شدگی خطوط، دست­کاری ناسخان بنا به ذوق خویش و یا مواردی دیگر باشد. دیوان حافظ نیز از این امر مستثنی نیست. هدف این مقاله، بررسی بیتی از حافظ است که در تصحیح­های مختلف، متفاوت ضبط شده و شارحان نیز بنا به اختلاف موجود، معنی­های گوناگونی برای آن بیان کرده­اند. خوبان پارسی­گو بخشندگان عمرند ساقی بده بشارت، رندان پارسا را در برخی چاپ­های دیوان حافظ، ترکیب «رندان پارسا­»، به صورت «پیران پارسا­» ضبط شده و شارحان نیز به تبع مصححان، هر کدام ضبطی را اساس کار قرار داده و بیت را معنی کرده­اند. نگارنده در این مقاله، این بیت را در محور افقی و بر اساس آرایه­های ادبی و تناسب با دیگر اجزای بیت و نیز در محور عمودی و ارتباط آن با کلیت غزل مورد بررسی قرار داده و نشان داده است که ضبط «پیران پارسا» نسبت به «رندان پارسا» ترجیح دارد؛ همچنین با تحلیل و بررسی تصحیح‌های مختلف دیوان و شرح­های نوشته­شده بر آن، کوشیده است، صورت صحیح بیت را باز نماید و معنی درست و دقیقی از آن ارائه کند.