بررسی و نقد رمان امّ سعد و دختر شینا براساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فِرکلاف

Abstract

گفتمان انتقادی، شکل تکامل­یافتة تحلیل گفتمان است که در آن با توجّه به لایه­های زبانی، گفتمان­های مؤثّر در اثر ادبی شناسایی و بررسی می­شود؛ درواقع این نظریّه براساس دو محور اصلی، یعنی تحلیل زبان­شناختی و تحلیل اجتماعی استوار است و در پژوهش­های تحلیل گفتمان انتقادی، از این دو محور و ارتباط این­دو، سخن گفته می‌شود. در رویکرد اجتماعی گفتمان، بافت موقعیّتی و در رویکرد زبان­شناختی، بافت متنی تشریح می­شود. پژوهش حاضر با توجّه به انواع ارتباط­ها و پیوندها، می‌کوشد تا با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای، جنبه‌های ادبی و اجتماعی رمان <em>امّ سعد</em> غسان کنفانی و <em>دختر شینا</em> بهناز ضرابی­زاده را برپایة الگوی گفتمان انتقادی فرکلاف بررسی کند و برآوردهایی ازجمله را دربر دارد: در سطح توصیف، صحنه‌پردازی بخش قابل توجّهی از این دو رمان را به خود اختصاص می­دهد، این تصویرپردازی­ها به خواننده کمک می­کند تا به درک عمیقی از موضوع و درون­مایة اصلی داستان و رمان دست یابد. در سطح تفسیر، بافت موقعیّتی داستان بررسی می­شود که زمان در رمان <em>امّ سعد </em>به سال­های اشغال فلسطین به­وسیلة اشغالگران صهیونیستی و در<em> دختر شینا</em> به سال­های جنگ بین ایران و عراق برمی­گردد. در سطح تبیین که بیانگر ایدئولوژی نویسنده است، مبارزه و مقابله با اشغال وطن و پایداری و مقاومت جلوه می‌نماید؛ همچنین در بافت درونی، تفکّر مبارزه با اشغال و پایداری و مقاومت مورد توجّه نویسنده قرار گرفته است. <strong> </strong>