زیبایی‌شناسی اکسپرسیونیسم و امپرسیونیسم در سروده‌های مهدی اخوان ثالث و بدر شاکر السّیّاب

Abstract

امپرسیونیسم و اکسپرسیونیسم دو مکتب مهمّ هنری در اواخر قرن نوزده و آغاز قرن بیستم است که توانست در ادبیّات نیز اندیشمندانی را به­تکاپو وادارد. مسائل مهمّ انسانی، جهش­های بزرگ صنعتی، جنگ، استثمار و هزاران بحران بزرگ دیگر دست­مایة بسیاری از آثار بزرگ و ماندگار هنری شد. ایران و خاورمیانه نیز همانند دیگر کشورهای پرآشوب قرن از تنش­ها و پیامدهای خارجی و داخلی این بحران­ها درامان نبودند. مهدی اخوان ثالث و بدر شاکر سیّاب دو نمایندة هنر ایرانی و عراقی هستند که هم­صدا با دیگر هنرمندان، تنهایی و انزوای انسان در قرن آشوب­زده را ترسیم کردند و با به­تصویرکشیدن تابلوهایی از جنس واژه و خیال، به آرزوی آزادی، مجال پرواز دادند. در نوشتار پیش رو با توجّه به حال و هوای سروده­ها، نقاط اشتراک آن­ها با برخی از آثار نقّاشی در سبک­های مورد نظر بررسی شده است. سروده­ها با توجّه به درون­مایة آن­ها در دو سبک نقّاشی مورد نظر دسته­بندی شد. جستار حاضر درپی گزینش و بازنمایی زیبایی­شناختی تصاویر امپرسیونیستی و اکسپرسیونیستی است. با توجّه به پژوهش پیش رو، اخوان ثالث و بدر شاکر سیّاب تصویرسازانی در هردو سبک هنری هستند؛ ولی تصاویر برساختة خیال سیّاب با همة درد و رنج دورانش به­سبک امپرسیونیسم و اخوان ثالث به اکسپرسیونیسم گرایش بیشتری دارد. دلیل این امر، توجّه شاکر سیّاب به محیط­زیست پیرامونش یا همان دیده­های ملموس او و تمایل اخوان به تاریخ است. از همین روی، ذهنیت مبهم­تری در تصاویر شعری اخوان دیده می­شود.<br />