عامل‌های مؤثر بر شکل‌گیری صف‌آرایی روسیه و عراق (2011 تا 2018)

Abstract

روابط عراق و اتحاد شوروی از دهۀ 1970 گسترش یافت و عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متحدان این ابرقدرت در خاورمیانه (غرب آسیا) محسوب می‌شد. فروپاشی نظام شوروی و پایان جنگ سرد، منجر به پایان اتحاد میان عراق دوران صدام حسین و روسیه نشد و این دو کشور در دهۀ 1990 با وجود فرازونشیب‌ها به همکاری ادامه دادند؛ اما حملۀ ایالات متحد آمریکا به عراق و سرنگونی رژیم بعث در سال 2003 نقطۀ پایانی بر اتحاد روسیه و عراق بود. بدین‌ترتیب در سال‌های 2003 تا 2011 شاهد ایفای نقش‌ حداقلی روسیه در عراق پس از صدام بودیم. به‌نظر می‌رسد با شروع خیزش‌های عربی و سرایت ناآرامی‌ها به سوریه و سپس عراق و به دنبال آن اشغال بخش وسیعی از سرزمین عراق توسط داعش، صف‌آرایی جدیدی میان روسیه و عراق شکل گرفته است. بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که چه تحول‌هایی بر شکل‌گیری صف‌آرایی میان روسیه و عراق بین سال‌‌های 2011 تا 2018 تأثیر گذشته است. فرضیۀ نوشتار این است که خیزش‌های عربی (2011) و به‌دنبال آن تحول‌های منطقۀ خاورمیانه، به‌ویژه بحران سوریه موجب شکل‌گیری تهدیدهای داخلی و خارجی علیه امنیت وجودی دولت مرکزی عراق شد؛ در برابر چنین تهدیدهایی ایالات متحد آمریکا (در دورۀ اوباما) به‌عنوان مهم‌ترین و قدرتمندترین متحد عراق، بی‌میل به همکاری و حمایت حداکثری از دولت عراق بود؛ بنابراین در شرایطی که ادراک رهبران روسیه نسبت به جایگاهشان در نظام بین‌الملل در مقایسه با دهۀ 1990 و 2000 تغییر یافته است، تحول‌های منطقۀ خاورمیانه و نظام بین‌الملل فرصتی مناسب را پیش‌روی روسیه نهاد تا بار دیگر در عراق نقش‌آفرینی کند.