تحلیل گفتمان‌های فال‌گیری در ایران

Abstract

فال همواره در زندگی بشر وجود داشته و به ­عنوان معرفتی حاشیه­ای، در گوشه و کنار جامعه به زندگی خود ادامه داده است. در سال­های اخیر، گسترش و تنوع موضوع فال، ورود آدم­های تحصیلکرده و با موقعیت اجتماعی بالا به فال­گیری و استفاده از گفتمان رسمی- علمی، برای طرد فال سبب شده است که پرداختن به این موضوع اهمیت یابد. مقاله حاضر می­کوشد، با استفاده از نظریه نظم گفتار فوکو و تحلیل گفتمان، ابتدا به ساز­و­کارهایی که گفتمان رسمی- علمی برای طرد و غیر­حقیقی جلوه­ دادن فال استفاده می­کند، بپردازد و سپس با بهره­مندی از گفتار کنشگران فال­گیری، معرفتی که فال ارائه می­دهد و همچنین دنباله­روندگان آن را با گفتمان علمی فال مقایسه کند.از جمله ساز­و­کارهای فوکویی که گفتمان علمی-رسمی فال، در جهت طرد گفتمان غیر­رسمی بکار می­بندد، کنارگذاری و تفسیر است. بر­حسب این دو ساز­وکار، فال، غیر­حقیقی، غیر­واقعی و شیادی است و کنشگران آن ساده­اندیش و فاقد بینش علمی پنداشته می­شوند. در­حالی­که، کنشگران گفتمان غیر­رسمی که اغلب تحصیلکرده هستند به فایده­مندی فال در زندگی روزمره­شان اشاره می­کنند.