پرسه‌زنی، جامعه‌شناسی انتقادی و زندگی روزمره (نمونۀ موردی:خیابان گلسار شهر رشت)

Abstract

نوشتار پیش ‌رو تلاشی است در جهت توصیف زندگی روزمرۀ مدرن ایرانی و همچنین نقد آن. در این راستا به مطالعۀ زندگی روزمرۀ نوجوانان و جوانان ایرانی در یکی از شکل‌های معمول و گستردۀ گذران اوقات فراغتشان یعنی پرسه‌زنی در خیابان‌های خرید پرداخته شده است. میدان مورد نظر، خیابان گلسار شهر رشت و نظریۀ مورد استفاده برای مطالعۀ آن، نظریۀ انتقادی زندگی روزمره است. اطلاعات از دو روش مشاهده و همچنین مصاحبۀ عمیق انتقادی با 30 نفر از افراد 44-16 سالۀ ساکن شهر رشت که به شکل هدفمند انتخاب شده‌اند به دست آمده است و یافته‌های حاصل از آن نیز با روش تیپ‌بندی بر اساس رابطۀ اقشار اقتصادی متفاوت با یکدیگر طبقه‌بندی شده است. نتایج حاصل از طبقه‌بندی فوق حاکی از آن است که رگه‌هایی از اندیشۀ انتقادی در میان برخی از نمونه‌ها که از سرمایۀ فرهنگی نسبتا بالایی برخوردار بودند و به لحاظ تعداد اقلیت نمونه‌ها را تشکیل می‌دادند، قابل مشاهده است. همچنین می‌توان گفت که میزان تحصیلات یا جایگاه اقتصادی، تبیین‌کنندۀ نگرش انتقادی موجود در میان نمونه‌ها نسبت به وضعیت زندگی روزمرۀ جاری در خیابان خرید به شمار نمی‌رود. بنابراین با فرض صحت ادعاهای فوق، می‌توان گفت که تنها راه تغییر وضعیت موجود تلاش برای هژمونیک‌شدن نوعی از آگاهی انتقادی است که توأمان هم وجوه سنتی زندگی روزمره هم وجوه شی‌وارۀ روابط انسانی را مورد پرسش و نقد قرار دهد.