مطالعه تطبیقی آزادی بیان براساس کاریکاتورهای هفته نامه توفیق در دو دوره تمرکز و تکثر قدرت

Abstract

تلاش نویسندگان این مقاله، مطالعه آزادی بیان در کاریکاتورهای هفته‌نامه توفیق (1301 تا 1350) است. به این منظور، پس از مشاهده کل کاریکاتورهای در دسترس در دوره زمانی یاد شده و طبقه‌بندی آنها به دو دسته بر اساس تعلق به دوران تمرکز و تکثر قدرت، مجموعه‌ای با 296 کارتون حاصل شد. تحلیل گفتمان فرکلافی 40 کارتون[1] از این مجموعه تفاوت آشکاری بین کاریکاتورهای دوره تمرکز قدرت و تکثر قدرت را نشان داد، این تحقیق مشخص کرد، استفاده از تقابل‌های جنسی و جنسیتی بین زنان و مردان، که مضمون اصلی دوران تمرکز قدرت است، در دوران تکثر قدرت حداقل است، ضمنا ادبیات جنسی نیز که در زمان تمرکز قدرت کاربردی حداکثری دارد، در ایام تکثر قدرت، عمدتا به عنوان یک ابزار و نه یک ژانر، به بیان محتوای سیاسی همه فهم می‌پردازد. همچنین در زمان تمرکز قدرت، به سیاست داخلی کمتر از سیاست خارجی پرداخته شده است و انتقاد به مضامینی مانند گرانی، فقر، مشکلات حمل و نقل و هزینه‌های تحصیل خلاصه ‌می‌شود اما در دوران تکثر قدرت، انتقاد از حوزه اقتصاد به حوزه سیاست منتقل می‌شود و در آخر قدرت قدسی سازی شده در دوران تمرکز قدرت، در ایام تکثر قدرت، قدسی زدایی می‌شود. این شواهد همه در راستای نظریه وابستگی رسانه‌ای است که براساس آن میزان و نوع اطلاعات ارایه شده در رسانه‌ها و همچنین درجه آزادی بیان رسانه‌ای تابعی از ساختار اجتماعی محیط بر رسانه‌هاست. <br clear="all" /> [1]. اما محدودیت صفحات مقاله ایجاب کرد گرچه نتایج براساس 21 کارتون از دوران تمرکز قدرت و 19 کاریکاتور از دوران تکثر قدرت حاصل شده است، تنها تحلیل 2 کارتون از دوران تکثر قدرت و 3 کارتون از دوران تمرکز قدرت آورده شود.