اندازه‌گیری کارایی نسبی مزیت رقابتی ایران بر اساس مدل کمی الماس‌گون پورتر در مقایسه با کشورهای منتخب ـ رویکرد DEA

Abstract

پژوهش‌های مربوط به مزیت رقابتی اغلب در سطوح بنگاه یا صنعت مورد نظر قرارگرفته، اما نگاه کلان‌تر یعنی بررسی مزیت‌رقابتی در سطح ملی و به‌صورت جامع کمترمورد توجه پژوهشگران بوده‎است. این مقاله برای حل این مشکل و با برگزیدن نگرشی کارایی‌محور و توجه به حضور ورودی‌های هر کشور به محاسبه کارایی آن‌ها در مزیت‌رقابتی پرداخته می‌شود. مبانی نظری با تعریف مفهوم مزیت رقابتی آغاز و به مدل مزیت رقابتی کشورها که توسط پورتر طراحی شده، ختم می‌شود. این مسیر از مدل ریاضی قوی تحلیل پوششی داده‌ها کمک گرفته می‌شود، مدل برای برآورده کردن هدف دوسویه ما و لحاظ کردن همزمان منابع و نتایج بسیار مناسب است. مدل الماس‌گون پورتر در مجموع شش مؤلفه ورودی برای بررسی مزیت‌های رقابتی کشورها تعریف می‎کند. در این مدل مزیت‌های رقابتی عبارتند از صادرات و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ورودی که در پژوهش به‌عنوان خروجی استفاده می‌شوند. با توجه به پژوهش‌های قبلی که روی این مدل انجام گرفته و به کمی‌شدن این مدل انجامیده، پژوهشگر از همین مدل کمی برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده و سعی کرده با انتخاب رویکرد مناسب تحلیل پوششی داده‌ها به محاسبه کارایی بپردازد. با توجه به انتخاب 112 کشور و 12 شاخص ورودی و دو شاخص خروجی نتیجه حاصل ایران را با کارایی 67/68 درصد در رتبه هفتاد قرار می‌دهد. بررسی روند کارایی در سال‌های 2000، 2003 و 2006 ابزاری برای استمرار ارقام کارایی حاصل می‌کند. این روند ایران با یک رشد سهمگین کارایی که حاصل کاهش واردات کالاهای تولیدی و افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجیست به کارایی کامل در سال 2006 می‌رسد.