جام گیتینما: یک قبلهنمای متأخر ایرانی
(ندگان)پدیدآور
موسوی, راضیهنوع مدرک
Textمقاله پژوهشی
زبان مدرک
فارسیچکیده
«جام گیتینما» ابزاری برای یافتن قبله است که در رسالۀ معرفت قبله و بعضی آلات از محمدرضا بن محمدهاشم یزدی (زنده در 1274ق) معرفی شده است. از نوشتههای او چنین برمیآید که او درصدد برآمده است برخی آثار و ابزار به دست آمده از گذشتگان را بررسی و احیا نماید. یکی از ابزارهای مورد توجه محمدرضا یزدی، قبلهنمایی است که اگر چه او به توصیف جزئیات آن نپرداخته است، با بررسی شیوۀ عرضۀ مطلب و استفادۀ او از روشهای ریاضی میتوان دریافت که او به نمونهای از قبله نماهای مکه-مرکز دسترسی داشته است که نقشۀ شهرهای اطراف مکه با کمک تسطیح قائم (ارتوگرافیک) بر آن تصویر شده بود. شیوۀ تبیین یزدی از این روش ترسیمی ریاضی و کاربرد دیگرگونۀ آن در ابزاری جدید با نام «جام گیتی نما»، نشان از نوع نگرش خاص او نسبت به روشهای ریاضی تعیین قبله دارد که در مطالعۀ تاریخ ریاضیات دورۀ اسلامی به ویژه روشهای تعیین قبله دارای اهمیت است. همچنین از رهگذر مطالعۀ رسالۀ محمدرضا یزدی، اطلاعات قابل توجهی دربارۀ نقشههای جامع مکه-مرکز صفوی و برخی دیگر از قبله نماهای متأخر اسلامی به دست میآید.
کلید واژگان
جام گیتی نمامحمد رضا یزدی
قبله نما
نقشه های مکه-مرکز
نگاشت قائم (ارتوگرافیک)
شماره نشریه
1تاریخ نشر
2014-04-211393-02-01
ناشر
دانشگاه تهرانUniversity of Tehran
سازمان پدید آورنده
کارشناس ارشد تاریخ علم دانشگاه تهرانشاپا
1735-05732717-1965




