میکرومورفولوژی انباشتگی کربنات کلسیم ثانوی در قسمتی از زمینهای پیرامون دریاچه ارومیه

Abstract

در مناطق خشک و نیمه خشک تجمع ترکیبات کربنات کلسیم یکی از معیارهای مهم در ارزیابی درجة تحول خاک، قدمت خاک و نهایتا رده‌بندی و کاربری اراضی است. هرچند که تشخیص اینگونه عوارض در مواد اولیه غیرآهکی معمولا با سهولت انجام می‌گیرد، ولی با توجه به فراوانی ترکیبات کربناته در غالب مناطق خشک، لاجرم تشخیص کربناتهای اولیه و ثانویه در صحرا غالبا با سهولت میسر نبوده و استفاده از تکنیکهای دقیق‌تر آزمایشگاهی جهت اطمینان از منشأ آنها ضروری است و در موارد بسیاری نکاتی را نیز در رابطه با مکانیسم تشکیل آنها آشکار می‌سازد. مطالعة اخیر از اولین مطالعاتی است که در رابطه با ویژگیهای میکرومورفولوژیکی کربناتها و مکانیسم احتمالی تشکیل آنها در اراضی خشک و نیمه خشک غرب دریاچة ارومیه بر روی مواد مادری آهکی و غیرآهکی صورت پذیرفته است. در این مطالعه ویژگیهای اینگونه عوارض از طریق مطالعه مقاطع نازک با میکروسکوپ پولاریزان مورد مطالعه قرار گرفته است و تجمعات کربنات کلسیم ثانویه بر اساس خصوصیات میکرومورفیک به شرح زیر تقسیم گردیدند: الف) تجمعات کلسایت سوزنی شکل که در داخل منافذ درشت و سطوح ذرات اسکلتی و خاکدانه‎ها تشکیل شده‌اند. این فرم کلسایت به فرم MA تجمع یافته است. سوزن‎های فرم MA طویل و صاف بوده و از تعدادی فیبرهای کلسایتی تشکیل شده‎اند. ب) پوشش‎های کربنات کلسیم مایکرایتی (کالکانها) که با ضخامت متفاوت بر روی سطوح ذرات اسکلتی و خاکدانه‎ها تشکیل شده‎اند و خود به سه گروه تقسیم شدند: یک دسته به‎صورت پوستة نازک و تک‎لایه‎ای تمام سطوح ذرات را احاطه می‎کنند و به‌نام حواشی کربناته معروف می‌باشند. دستة دوم پوشش‌هایی هستند که به صورت دو یا چند لایه‌ای تمام سطوح ذرات اسکلتی بویژه قطعات سنگ آهک را احاطه می‌کنند و دستة سوم پوشش‎هایی هستند که در زیر ذرات درشت، یعنی جاییکه جریان رو به پایین آب حاوی کربنات کلسیم در اثر تماس با ماتریکس خاک محدود می‎شود، تشکیل می‎یابند. ج) فرم سوم انباشتگی کربنات کلسیم، نودول‎ها می‎باشند که از کلسایت مایکرایتی و مایکرواسپارایتی و در مواردی از کلسایت اسپارایتی تشکیل شده‎اند. انواع نودول‎های شناسایی شده عبارتند از: نودول تیپیک، نودول نوکلئیک و نودول ژئودیک. د) فرم چهارم تجمعات کربنات کلسیم پندانت‎های آهکی هستند که به‎صورت توده‎های شبه استالاکتیتی در زیر پوشش‎های کربناتی و یا مستقیماً در زیر قطعات درشت تشکیل می‎شوند. و هـ) نهایتاً فرم پنجم هایپوکوتینکهای کربناتی می‌باشند که به‌صورت عوارض ناشی از تلقیح‌شدگی ماتریکس خاک حاشیه منافذ توسط کربنات، قابل تشخیص هستند و از کریستالهای کلسایت مایکرایتی تشکیل شده‌اند.