پنداشت ذهنی شهروندان تهرانی از احساس ناامنی در فضاهای بی‌دفاع شهری

Abstract

پژوهش حاضر ویژگی‌های فضاهای شهری و نقش آن را در احساس امنیت شهروندان مناطق 3 و 12 شهر تهران بررسی می­کند و با استفاده از رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی به کشف و بررسی استدلال‌های ذهنی و معنایی احساس ناامنی در فضاهای بی‌دفاع شهری در مناطق 3 و 12 شهر تهران می­پردازد. داده‌های این مطالعۀ کیفی از طریق مصاحبۀ عمیق گردآوری، و از روش نظریۀ مبنایی برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. به کمک روش نمونه‌گیری نظری و هدفمند، با 23 نفر از شهروندان تهرانی مصاحبه شد و درنهایت داده‌های گردآوری‌شدۀ کیفی در قالب 23 خرده­مقوله، 10 مقولۀ محوری و 1 مقولۀ هسته کدگذاری و تحلیل شدند. مقوله‌های کشف‌شده شامل اشاعۀ ترس، خلأ قانونی، سابقه و تکرار ناامنی، بی‌اعتمادی، بافت‌های آسیب‌زا، هرج‌ومرج و سوءمدیریت مسائل شهری، انزوای اجتماعی، هویت محله‌ای، ذهنیت‌های منفی و تجارب منفی هستند. با انتزاع این مقوله­ها در مرحلۀ کدگذاری گزینشی، یک مقولۀ هسته‌ای به­دست آمد: «احساس ناامنی در فضاهای بی‌دفاع شهری به­علت وجود بافت‌های آسیب‌زا و ذهنیت‌های منفی در قالب هویتی خاص در بستر ضعف نظارتی و تجارب منفی با راهبردهای سابقه و تکرار ناامنی و خلأ قانونی به هرج‌ومرج و بی‌اعتمادی و انزوای اجتماعی منجر شده است.» این مقوله همۀ مباحث شهروندان تهرانی را دربارۀ احساس ناامنی در فضاهای بی‌دفاع شهری پوشش می­دهد. درنهایت مدلسازی معادلۀ ساختاری به کمک نرم‌افزار AMOS Graphics نیز الگوی کیفی پژوهش را با ضرایب بسیار بالایی تأیید کرد.