بررسی نسبت جادو با فرقۀ سیاسی- مذهبی طلوعی، با تأکید بر قوم بختیاری

Abstract

فرقۀ طلوعی در اواخر دهۀ 30 شمسی، در منطقۀ نفت‌خیز جنوب و در میان قوم بختیاری ایجاد شد. این فرقه که دارای ابعاد مختلفی بود و از آن با عنوان طلوعی یا سروشی از آن یاد می­شود، به یک فرقه یا شبه‌فرقه شباهت داشت که دارای آداب‌ورسوم و مراسم مخصوص، همراه با اوراد خاصی بود. مرام و مناسک این جریان، به‌نوعی افراد را به ترک دنیا و بی‌توجهی به آن سوق می‌داد. در میان بختیاری‌ها و در ناحیۀ مسجدسلیمان، شخصی به نام سرجیکاک (مشهور به سید جیکاک) حضور داشت که اصالتاً انگلیسی بود و با شرکت نفت انگلستان به بختیاری آمده بود. او در این ناحیه زندگی کرد و شناختی کافی از مردم به‌دست آورد. سپس هم­زمان با ملی­شدن صنعت نفت، این جریان را به راه انداخت تا مردم ناحیه را به این موضوع بی‌توجه کند. در این مقاله، به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسانه، به بررسی یکی از جنبه‌های این فرقه پرداخته می­شود. جمع‌آوری داده‌ها به روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی و با مصاحبه با 14 نفر از افراد مختلف در شهرهای ایذه، مسجدسلیمان، فارسان، دهدز و برخی روستاهای اطراف آن انجام شد. این افراد، از برخورد با این فرقه عمدتاً تجربۀ شخصی مستقیم یا غیرمستقیم داشته‌اند. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا در فرقۀ طلوعی، عناصری از جادو وجود داشته است یا خیر. یافته‌های پژوهش، وجود عملی این نسبت را نشان نداد. درنهایت مشخص شد نقش افراد سرطلوع به‌دلیل نفوذ اجتماعی و کاریزمای شخصیتی آنان بوده است.