مروری انتقادی بر تحقیقات جامعه‌شناسی بازار در ایران: در جست‌وجوی حک‌شدگی

Abstract

بازار در ایران، نهادی با کارکردهای چندگانه است که نقش مهمی در حیات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایفا می‌کند؛ به همین دلیل تعاریف ارائه‌شده از آن نیز متنوع است. نوشتار حاضر ضمن مرور انتقادی انواع مفهوم‌سازی بازار، عوامل مؤثر بر کنش‌های اقتصادی بازار در ایران را از منظر جامعه‌شناسی اقتصادی جدید و به‌طور خاص مفهوم حک‌شدگی بازار (وابسته‌بودن کنش‌های اقتصادی بازار در متن، اهداف یا فرایندها به کنش یا نهادهای غیراقتصادی) نقد و بررسی می‌کند. نتایج مرور نظام‌مند مطالعات جامعه‌شناختی بازار، به‌ویژه در حوزة مطالعات حک‌شدگی در ابتدا شش تلقی مختلف از بازار را نشان می‌دهد که شامل بازار به‌مثابة فضا، فرهنگ، طبقه، نهاد غیررسمی، شبکه و میدان است. دوم اینکه در میان عوامل تأثیرگذار بر حک‌شدگی بازار بر عوامل ساختاری و نهادی از جمله شبکه‌های اجتماعی/ تجاری، قوانین و مقررات، طرح‌های توسعة شهری و ارزش‌ها و هنجارهای غیررسمی بازار تأکید بیشتری شده است و درنهایت هریک از انواع شش‌گانة بازار از نوع معینی حک‌شدگی فضایی، فرهنگی، سیاسی، ساختاری و نهادی متأثر است.