مطالعۀ جامعه‌شناختی انگیزه‌های مهاجرت از دانشگاه به حوزۀ علمیه

Abstract

مسئلة اصلی مقالة حاضر به مهاجرت علمی از دانشگاه به حوزة علمیه و شناخت انگیزه‌های این مهاجرت مربوط است که معمولاً در سویة مخالف از حوزه‌ها به دانشگاه‌ها رایج است. به‌منظور پاسخ‌گویی به این مسئله، با استفاده از مصاحبه‌های عمیق اپیزودیک با ۲۳ نفر از مهاجران از دانشگاه به حوزه، همچنین مشاهده‌های میدانی در حوزه‌های علمیة قم و تهران، درنهایت به سنخ‌بندی سه‌گانه‌ای از انگیزه‌های ایشان رسیدیم. هستة اصلی این بود که این دانشجویان با سه رویکرد متفاوت دینی که خود با خرد ابزاری منفعت‌محور نیز پیوند دارد، دست به چنین انتخابی می‌زنند. نمونه‌های متعلق به سنخ نخست با عنوان «محافظان دین» می‌خواهند از صورت‌های سنتی دین‌داری در مقابل عناصر تغییربخش فعلی در جامعه محافظت کنند. دومین سنخ با عنوان «پیام‌آوران دین» طلاب هستند که قصد دارند پیوند مسالمت‌آمیزی میان دین و مسائل جامعة امروزی فراهم کنند. درنهایت نمونه‌های متعلق به سنخ سوم با عنوان «امنیت‌طلبان»، دین را پناهگاه امنی می‌دانند که در رسیدن به تعالی اجتماعی، امنیت خاطر و مزایای اجتماعی سیاسی برای آن‌ها مفید است. در پایان تلاش شده است ضمن تحلیل انگیزه‌ها از خلال سه سنخ، به تبیینی از روابط میان آن‌ها نیز دست ‌یابیم.