تبیین جامعه‌شناختی تولید گفتمان ادبیات داستانی سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی

Abstract

این مقاله قصد دارد به مطالعة عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر تولید گفتمان ادبیات داستانی سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی بپردازد. بدین منظور، از نظریه‌های روبرت وسنو، و رندال ‌کالینز استفاده کرده‌ایم که مجموعاً چهار متغیر سیاست‌های اصلاحی دولت نوساز، ایجاد بحران در نظم اخلاقی جامعه، شکل‌گیری زنجیره‌های تعامل میان نویسندگان، و بسیج منابع را بر تولید گفتمان مورد مطالعه مؤثر می‌دانند. در این پژوهش، با رویکرد تبیینی، از روش تفسیر تاریخی استفاده شده و سعی شده با استفاده از داده‌های تاریخی، از نحوة تولید گفتمان مورد بحث، روایتی معقول ارائه شود. یافته‌ها حاکی از آن است که به‌واسطة سیاست‌های اصلاحی پهلوی دوم، شکل‌گیری طبقة متوسط جدید و طرح ادبیات متعهد فضای فکری و سیاسی جامعه با وضعیت جدیدی مواجه شد. تشکیل کانون نویسندگان ایران و فعالیت‌های پیگیر اعضای آن و برگزاری شب‌های شعر انستیتو گوته از مهم‌ترین عوامل تجربی مؤثر بر تولید (تولید، گزینش، و نهادینه‌شدن) گفتمان ادبیات داستانی سیاسی دورة مورد مطالعة ما بوده‌اند.