ارزش‌ های زبانی و ادبی تنسیق‌ صفات در تاریخ وصاف (جلد چهارم)

Abstract

تنسیق‌صفات، آوردن صفات متوالی با نظمی خاص برای یک موصوف است. استفاده از تنسیق‌صفات در نثرهای مصنوع، کاری رایج است و نویسندگان این متون به دلایلی چون ایجاز یا اطناب، ایجاد موسیقی، خیال‌انگیز کردن متن و القای مفاهیم تازه، آن را به‌کار می‌برند. استفادۀ فراوان از این صنعت در تاریخ وصاف، آن را به ویژگی سبکی تبدیل کرده‌است. ارزش تنسیق‌صفات در تاریخ وصاف، به ساخت صفات مرکب و بدیعی است که نویسنده با خلاقیّت خود، هم بر غنای واژگانی ـ زبانی متن افزوده و هم موسیقی و خیال را وسعت داده‌است. هدف از انجام این پژوهش، نمایش زایایی کلام در تنسیق‌صفات مرکب، شیوه‌های ساخت صفات، ارزش‌های بلاغی این صنعت و تأثیراتی است که بر متن و خوانندۀ آن می‌گذارد. روش پژوهش، مطالعۀ کتابخانه‌ای و توصیفی‌ـ تحلیلی است. نتایج پژوهش مبنی بر آن است که ساخت صفات به‌کار رفته در تنسیق‌صفات‌ تاریخ وصاف بیشتر از ترکیب دو واژۀ ساده (اسم/ صفت/ بن)+ اسم شکل گرفته‌اند و وصاف‌الحضره با این ساختار، واژه‌سازی‌های فراوانی کرده‌است. بیشتر تنسیق‌صفات‌ آمده در این کتاب، عینی و در وصف انسان‌ها و حیوانات اهلی، با موضوع مدح هستند که در بیشتر موارد با کسره به هم وصل شده‌اند و بیشتر صنایع ایجادشده در آن‌ها، مراعات نظیر، واج‌آرایی، تضمین‌المزدوج، تشبیه و نماد است.