بررسی وضعیت سیستم آموزش عالی کشور با استفاده از مدل‌سازی سیستم‌های دینامیکی

Abstract

یکی از بخش‌های مهم و تاثیر گذار هر جامعه‌ای، آموزش عالی آن جامعه است. آموزش عالی هر کشور، عامل ایجاد نیروی متخصص و برطرف کننده مشکلات مختلف جامعه، بصورت علمی می‌باشد. در جامعه ما نیز، این عوامل و عوامل متعدد دیگر، موجب افزایش روزافزون تقاضای ادامه تحصیل در دانشگاه و ورود به این نظام گردیده، اختلاف زیاد تعداد متقاضیان با امکانات موجود، باعث ایجاد ظرفیت‌های جدید (و غالباً بدون برنامه‌ریزی) شده است. چون بین شروع ظرفیت‌سازی و به ثمر نشستن آن، فاصله زمانی (تاخیر) وجود دارد، در زمان ارائه ظرفیت‌های جدیداً ایجاد شده، بین مقدار ظرفیت با مقدار تقاضا، باز هم همخوانی وجود نداشته، این امر حتی گاهی، موجب تکمیل نشدن ظرفیت‌های موجود می‌شود. در این مقاله سعی شده است که، ساختار ظرفیت‌سازی جهت متقاضیان ورود به این سیستم، مدل شده و در چارچوب تفکر سیستمی و ابزار سیستم‌های دینامیکی، و در نرم‌افزار VENSM اجرا شود. در این راستا، ابتدا متغیرهای اصلی، شناسایی و روابط آنها در قالب حلقه‌های علی، تدوین گردیده، سپس، با طراحی مدل اصلی و در قالب نمودار انباشت – جریان تکمیل و در نرم افزار شبیه سازی شده است. می‌توان به این مدل متغیرهایی اضافه نمود، و هر نوع استراتژی و راه حل را، (بدونه آنکه در دنیای واقعس شاهد تبعات احتمالاً منفی آن بود) در مدل آزمود. پس از طراحی مدل و اجرا نمودن آن، مشخص شد که، آنقدر که در میزان ظرفیت دانشجو، تعداد اعضای هیات علمی محدود کننده است، مقدار فضای آموزشی مورد نیاز در آینده (با توجه به اوج گرفتن نرخ رشد جمعیت در آینده) تولید گردد. از طرف دیگر، اگر نسبت ارتقای استادیاران به دانشیاران، نسبت ارتقای دانشیاران به استادان و نسبت تعداد فارغ‌التحصیلان دکترا که به عنوان استادیار استخدام شده‌اند، به کل فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری، افزوده شود، نرخ پذیرش افزایش خواهد یافت