ماهیّت تجربة عرفانی بر پایة الگوی مدیریت احوال

Abstract

برای شناخت بهتر عرفان اسلامی باید تجربة عرفانی دقیق‌تر تحلیل گردد. تا کنون پژوهش‌هایی دربارة ماهیت عرفان اسلامی انجام گرفته است و هر کدام از دیدگاهی ویژه، تجربة عرفانی و در کل عرفان اسلامی را بررسی کرده‌اند. تقسیم عرفان اسلامی به گونه‌هایی چون عرفان عاشقانه و تصوف عابدانه، عرفان خراسانیان و بغدادیان و همین‌طور تجربة طریقی و تجربة عرفانی از جملة این دیدگاه‌ها است. هم‌چنین ماهیت تجربة عرفانی را با تأکید بر رویة زبان آن بررسی کرده‌اند. اما این پژوهش‌ها و پژوهش‌هایی که پیرو آن‌ها انجام گرفته است، نتوانسته‌اند ماهیّت عرفان اسلامی را به طور دقیق تحلیل کنند. این پژوهش با تأکید بر متون دسته اول عرفانی، نخست نظریه‌های یادشده را خیلی کوتاه نقد می‌کند و سپس با توجه به سخنان خودِ عارفان تجربة عرفانی را به چهار بخش مقدمات، معارف، احوال و گفتار و کردار بیرونی تقسیم می‌کند و الگویی جدید ارائه می‌کند که ماهیّت عرفان اسلامی را دقیق‌تر نشان دهد. در این الگو میزان تسلط عارفان بر احوالی که بر ایشان وارد می-آید، یکی از دلایل تفاوت آنان با یکدیگر می‌باشد.