ورزش و خطرپذیری در برابر سوءمصرف (سیگار، مواد مخدر و الکل) در دانش‌آموزان دبیرستانی شهر تهران

Abstract

پژوهش حاضر با هدف مقایسة میانگین‌های خطرپذیری در برابر سیگار، مواد مخدر و الکل بین افراد عضو و غیرعضو در تیم ورزشی و بررسی نقش برخی متغیرهای مرتبط با ورزش بر خطرپذیری انجام گرفت. 406 دانش‌آموز شامل 271 پسر و 135 دختر مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی (1) را تکمیل کردند. علاوه بر این، پرسشنامه‌ای که در آن نوع ورزش، مدت زمان عضویت در تیم ورزشی، سطح رقابتی مسابقات، شرکت در اردوی ورزشی، میزان فعالیت ورزشی گنجانده شده بود، مورد سؤال قرار گرفت. نتایج نشان داد که عضویت در تیم ورزشی بر گرایش به الکل تأثیر معنی‌داری دارد. اگرچه میانگین گرایش به مواد مخدر در اعضای تیم‌های ورزشی بیشتر از غیر عضو است. اما این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار نبود. تفاوت میانگین‌های خطرپذیری الکل و مواد مخدر بین سطوح استانی و بالاتر و مدارس معنی‌دار بود. نوجوانانی که دو تا سه سال سابقة ورزش تیمی داشتند. نسبت به کسانی که سابقة کمتر یا بیشتری داشتند، بیشتر در معرض خطر مصرف مواد مخدر و الکل بودند. میانگین خطرپذیری مواد مخدر و الکل در بین کسانی که سه جلسه و بیشتر در هفته به ورزش تیمی می‌پرداختند. از کسانی که کمتر ورزش می‌کردند بالاتر بود. تفاوت میانگین‌های خطرپذیری سوءمصرف در بین اعضای ورزش‌های انفرادی نسبت به ورزش‌های گروهی معنی‌دار بود. ورزشکارانی که سابقة حضور در اردوهای ورزشی را داشتند در خطرپذیری مواد مخدر و الکل به‌طور معنی‌داری میانگین بالاتری نسبت به دیگران به‌دست آوردند. در تبیین سطوح بالاتر میزان خطرپذیری در میان اعضای تیم ورزشی می‌توان به عواملی چون دوگانگی و دشواری قرار گرفتن در دو نقش دانش‌آموز و ورزشکار، شرایط اردویی، نبود کنترل کافی بر رفتار اعضای تیم به جز در زمان بازی، هنجارهای گروهی همسالان، فشار هنجاری برای تطبیق با انواع انتظارهای گروه / تیم، علمی و حرفه‌ای نبودن تشکل‌های ورزش دانش‌آموزی در ایران و تأثیر همزمان ویژگی‌های شخصیتی چون نوجویی و هیجان‌طلبی بر تمایل به ورزش و رفتارهای پرخطر اشاره کرد.