نماز: سازه‌‌‌‌ای روان‌شناختی در قرآن

Abstract

<span style="text-decoration: underline;">هدف:</span> این مقاله با بررسی سازمان‌یافتگی نماز در بین سایر اعمال از منظر قرآن، در پی شناختن چیستی نماز به عنوان سازه‌‌‌‌ای روان‌شناختی است. <span style="text-decoration: underline;">روش:</span> با استفاده از تحلیل محتوا، آیات مرتبط با نماز در قرآن در سه مرحله بررسی شد. ابتدا این آیات به روش اکتشافی و استقرایی در 15 مقوله طبقه‌بندی شد. سپس مقوله‌ای که بیشترین ارتباط را با مسئلۀ پژوهش داشت، به طور مفصل بررسی و تا آنجا که ممکن بود از سایر مقوله‌ها برای فهم بیشتر یافته‌ها به صورت تکمیلی استفاده شد. <span style="text-decoration: underline;">یافته‌ها:</span> تحلیل نشان داد نگاه قرآن به ساخت زندگی نمازگزار را می‌توان در قالب شبکه‌ای از مفاهیم با مرکزیت ایمان و تبلور آن در شش مفهوم بندگی خالصانه، صداقت، خشیت، خردورزی، عمل صالح و اجتنابها خلاصه کرد. <span style="text-decoration: underline;">نتیجه‌گیری:</span>ساخت زندگی نمازگزار از منظر قرآن، توصیف‌کنندۀ سازمان‌یافتگی بیرونی نماز است و ارتباط آن را با زندگی نمازگزار توضیح می‌دهد. در این ساخت، ایمان در سه محور رابطه با خدا (بندگی)، حقیقت (حق‌طلبی) و واقعیت (مسئولیت‌پذیری) جلوه‌گر می‌شود. پیش‌بینی می‌شود این الگو قادر خواهد بود نقش نماز را در ایجاد پتانسیلی در فرد برای رویارویی با مسائل زندگی بر محور ایمان توضیح دهد.