تدوین شاخصها و ترسیم الگوی کارکردهای حمایتی خانواده در اسلام با بهره گیری از تکنیک پژوهش کیفی داده بنیاد چکیده

Abstract

با توجه به اهمیت خانواده و نقش مهمی که حمایت اعضای آن از هم در سلامت خانواده و متعاقب آن سلامت جامعه ایفا می‌کند پژوهش حاضر با هدف تدوین شاخصها و ترسیم الگوی کارکردهای حمایتی خانواده در اسلام مبتنی بر نظریه زمینه‌ای انجام شده است. این پژوهش به شیوه کیفی و با بهره گیری از تکنیک پژوهش کیفی داده بنیاد انجام شده است. بیش از 200 منبع دینی شامل قرآن کریم و نیز کتب حدیث معتبر و مشهور شیعه و اهل سنت با روش نمونه‌گیری هدفمند بررسی شدند و داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های ‌نیمه‌ساختاریافته و تعاملی تا رسیدن به اشباع اطلاعات گردآوری شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار MAXQDA استفاده گردید. مقوله‌های مرتبط با کارکردهای حمایتی خانواده تراز اسلامی استخراج و در سه مرحله کدگذاری شد. مقوله‌های استخراج‌شده پیرامون کارکردهای حمایتی ذیل دو مقوله حمایت معنوی و حمایت عاطفی استخراج شدند. زیرکدهای حمایت معنوی در حوزه روابط میان اعضای خانواده، وظایف فرزندان، وظایف پدر و مادر، و وظایف زن و شوهر ترتیب یافته‌اند؛ زیرکدهای حمایت عاطفی نیز ذیل روابط زن و شوهر، والدین و فرزندان، روابط اعضای خانواده، روابط خانواده با خویشاوندان، و روابط خانواده با همسایگان دسته‌بندی شده‌اند. اطلاع از کارکردهای حمایتی خانواده تراز اسلامی علاوه بر این که جنبه دانش‌افزایی داشته و می‌تواند به زوجین، خانواده‌ها و درمانگران خانواده کمک کند که از آنچه رفتار طبیعی و سالم است آگاه‌تر شوند در بخش کاربردی هم می‌تواند در استفاده از این معیارها برای سلامت هر چه بیشتر خانواده‌ها کمک‌کننده باشد.