بازتاب تجربیات شخصی ژید در آثارش

Abstract

بیش از نیم قرن است راجع به ژید، یکی از بزرگترین «استادان تفکر» قرن بیستم، و آثار او می‌گویند و می‌نویسند. شاید نتوان دربارة این سبک‌شناس برندة جایزة نوبل مطلبی تازه گفت؛ ولی در این مقاله می‌کوشیم با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و برداشت‌های ساختارگرا در تحلیل ادبی، بازتاب تجربیات شخصی ژید را در آثارش به تصویر کشیم و با ارائه تعاریفی دقیق از واژگان ضد اخلاق و اخلاق ستیز، بار منفی ضد اخلاق بودن را از او دور کنیم. ژید که پس از سفر به آفریقای شمالی برای درمان بیماری سل و آشنایی با اسکار وایلد، در کتاب مائده‌های زمینی به ناتانائل شور را می‌آموزد و ترغیبش می‌کند تا «همواره آماده باشد تا با شوری بی‌وقفه پرحرارت‌تر از پیش، هیجانات و شادی‌های جدید را پذیرا باشد»، در کتاب در تنگ نیز این دو درونمایه را، که پایه و اساس‌شان در مذهب مسیحیت است و ژید نیز بنا بر تربیت سرسخت مذهبی‌اش با آنها آشنایی کامل دارد، دوباره مطرح می‌کند. نویسنده‌ای که هم زندگی و هم آثارش پیوسته رویارویی تاریکی و روشنایی را نشان می‌دهند، در برابر چهرة فرشته وار مادلن (همسرش) خود را جهنم قلمداد می‌کند و بین آزادی و اجبارهای اخلاقی که همانا منشاء تضاد موجود در تفکر اوست، در نوسان است. او در کتاب اگر دانه نمیرد با نقل خاطرات دوران کودکی و نوجوانی‌اش صادقانه به درونی‌ترین تمایلاتش اعتراف می‌کند و نظریة عمل بی‌دلیل خود را که چالشی است در برابر خداوند و نظم جهان در کتاب سرداب‌های واتیکان ارائه می‌دهد.