کارکرد تصریف در دو سورة قرآنی ناظر به داستان آفرینش در پرتو فراکارکرد متنی هلیدی

Abstract

این مقالة دو بخشی، کارکرد و هدفمندی تصریف در بیان را در سوره‌های ناظر به داستان قرآنی آفرینش در پرتو فراکارکرد متنی هلیدی بررسی و تحلیل می‌کند. در ابتدا، تصریف در بیان به منزلة گستره‌ای از علم‌المعانی است و همبستگی آن با زبان‌شناسی نقش‌گرای هلیدی مرور می‌شود. سپس، در اشاره به پیشینة نظری بحث، از الگوی آشنایی، میزان همدلی، زاویة دید و حفظ و تغییر موضوع نیز سخن به میان می‌آید. آنگاه ضمن اشاره به فراکارکرد متنی هلیدی، ساخت مبتدایی و ساختار اطلاعات گفتمان در آیات ناظر به داستان آفرینش، به ویژه در سوره‌های ص. و حجر بررسی شده و گفته می‌شود در این سوره‌ها، اطلاعات گفتمان به گونه‌ای کارامد ساختاربندی شده‌اند که با این که معانی و برخی الفاظ آنها عینأ تکرار می‌شوند، نحوة ارایة اطلاعات کاملأ تازه و بدیع است و این همان تصریف قرآنی است: ارایة اطلاعات تکرارشونده به شیوه‌ای بدیع.