آرمانشهر یا هزار‌توی خرد؟ جدل ویلیام بلیک با فرانسیس بیکن

Abstract

دانش و خردافزاری در یک دوران، اکسیر زندگی آدمی و دریچه‌ای به سوی روشنایی و جستجوی حقیقت شناخته می‌شود و در دوران دیگر، ویرانگر و جهنّمی. فرانسیس بیکن در آرمانشهر خویش با چراغ دانش به دنبال سروری بر جهان است؛ این در حالی است که در قرن نوزدهم ویلیام بلیک در سردرگم آباد جهنم بر سرنوشت شومی که کارگاه بزرگ خرد گریبانگیر پویندگی خیال و اندام‌وارگی هستی جاودان کرده‌ بود، می‌گرید. این مقاله با گذر از آرمانشهر تا جهنّم، به مقایسة دو نگرش متفاوت دربارة خرد می‌پردازد و از این رهگذر، شیوة کار، ساختار، و میزان پویندگی دو نویسنده را در آتلانتیس نو و کتاب یوریزن خواهد سنجید. هدف از این پژوهش این است که ببینیم نگاه‌های گوناگون به دانش و خردورزی چگونه بر ادبیات هر دوران تاثیر گذاشته است.