کاربستِ الگوی معناکاوی کریستوا در خوانشِ شعری از رضا براهنی

Abstract

کریستوا از مهم‌ترین پژوهش‌‌گران در حوزۀ نشانه‌شناسی به شمار می‌رود. نشانه‌شناسیِ کریستوا ‏تحت عنوان معناکاوی شناخته می‌شود. معناکاوی علاوه بر بررسی شبکه‌های دلالتی، به شبکه‌های ‏غیردلالتیِ رانه‌محور نیز توجه دارد. به همین دلیل، در معناکاوی با دو وجه روبه‌رو هستیم: وجه نمادین ‏و وجه ایمایی. وجه نمادین اساساً متوجهِ زبان، دلالت و قراردادهای اجتماعی است، اما وجه ایمایی متوجهِ رانه‌ها، ‏سائق‌ها و عواطفی است که به نحوی وارد زبان شده‌اند. از آنجایی‌که به زعم کریستوا، شعر نوعی عصیان در برابرِ زبان ‏است و بدین ترتیب امکانِ جریان یافتنِ وجه ایمایی را در بسترِ زبان فراهم می‌آورد، در پژوهش حاضر کوشیده شده ‏است، شعری از رضا براهنی، به طور موردی، بر اساس الگوی وی بررسی شود. این ‏بررسی نشان می‌دهد وجه ایمایی از طریقِ شگردهایی مانند اصوات مستقل،‏بی‌معنایی، قطع و سکوت، تکرار، وزن، هم‌آوایی و هم‌معنایی در بستر زبان پدیدار می‌شود. کاربستِ این الگو در زمینۀ شعرپژوهی از اهمیّت ویژه‌ای در نقد عملی برخوردار است. ‏