اشعار تی اس الیوت در زبان فارسی: بررسی موردی ترجمة تلمیحات

Abstract

مقالة حاضر با به‌کارگیری نظریة «بینامتنی» کریستوا (1969) و مدل لپیهالم (1997) برای دسته‌بندی انواع تلمیح و راهکارهای ترجمة آنها، بررسی موردی 4 شعر پرتلمیح تی اس الیوت «ترانة عاشقانة جی آلفرد پروفراک»، «سرزمین بی‌حاصل»، «مردان پوچ» و «چهارشنبة خاکستر» به همراه 16 ترجمة فارسی از آنها از دهة 1340 مطمح نظر دارد. هدف این بررسی، راهکارهای مترجمان ایرانی برای انتقال تلمیحات بینامتنی در اشعار الیوت به زبان مقصد است. نتایج نشان می‌دهد که راهکار «حفظ اسم» در ترجمة تلمیحات اسامی خاص و دو راهکار «تغییر حداقل» و «توضیح صریح تلمیح» مورد ترجمه به ترتیب پربسامدترین راهکارها در ترجمة تلمیحات عبارات کلیدی بوده‌اند. نتایج بررسی بسامد راهکارها نشان می‌دهد که در طول زمان، راهکار «تغییر حداقل» روندی کاهشی داشته و در برابر، راهکار «توضیح صریح» روندی افزایشی داشته است. بر این اساس، نگرش مترجمان ایرانی به ترجمة تلمیحات در گذر زمان تغییر اساسی یافته است و به روندی شتابناک به سوی راهکارهای خواننده‌مدار و متمایل به زبان مقصد تبدیل شده است.