اثر اقدام به خودکشی بر وضعیت حقوقی وصیت با رویکرد انتقادی به مادۀ 836 ق.م.

Abstract

قانون مدنی در مادۀ 836 فرد اقدام‌کننده به خودکشی را فاقد اهلیت خاص برای وصیت دانسته و وصیت او را چنانچه مسبوق به خودکشی بوده و فعل ارتکابیش به فوت منجر شود، باطل قلمداد کرده است. به لحاظ مبنایی باید گفت که فقیهان برای اثبات این ادعا، به ادلة مختلفی همچون صحیحه أبی‌ولّاد، جنون، سفه، عدم استقرار حیات و مقایسه با قاتل مورث استناد جسته‌اند که از میان آنها، تنها می‌توان صحیحۀ أبی‌ولّاد را دلیل متقن این حکم محسوب کرد. گرچه برخی به استناد کلمة «ثلث» در صحیحة مذکور و لحاظ قرینیت برای آن واژه یا از باب قدرمتیقن یا از باب انصراف ظهوری، بطلان این نوع وصیت را مختص امور مالی می‌دانند؛ یافته‌های تحقیق، نشان می‌دهد که افزون بر اطلاق کلام بسیاری از فقیهان، اطلاق روایت یادشده نیز نظریۀ بطلان مطلق وصیت، اعم از وصیت‌های مالی و غیرمالی را تأیید می‌کند و اطلاق مادۀ 836 ق.م. نیز همین نتیجه را می‌دهد. همچنین، بر پایة همین اطلاق و برخلاف قول برخی، بطلان وصیت فرد اقدام‌کننده به خودکشی، متوقف بر این نیست که عمل انتحاری او به مرگ وی انجامیده باشد، بلکه برای بطلان، خودِ اقدام به خودکشی، موضوعیت دارد.