بررسی تطبیقی تعزیری بودن مجازات‌های حکومتی از دیدگاه مذاهب اسلامی (با تکیه بر نقش عنصر گناه در ماهیت تعزیر)

Abstract

برخی از افعالی که در شریعت حرام نیستند، به وسیلۀ حکومت جرم‌انگاری شده است و برای آنها مجازات‌هایی نیز وضع می‌شود. در اینکه این مجازات‌ها چه ماهیتی دارند، دو نظر عمده وجود دارد. برخی این مجازات‌ها را دارای ماهیت تعزیر که یکی از مجازات‌های منصوص شرعی است، دانسته‌اند و گروه دیگر آنها را از نوع مجازات‌های حکومتی می‌دانند که توسط ولی امر مشروعیت پیدا می‌کند. با مراجعه به ادلۀ شرعی مجازات تعزیر روشن می‌شود که تعزیر مجازاتی است برای افعالی که در شریعت "گناه" تلقی می‌شوند. بر پایۀ این برداشت از ادلۀ یاد‌شده، از آنجا که جرایمی که به وسیلۀ حکومت جرم‌انگاری می‌شوند، فاقد این عنصر هستند، مجازات‌های موضوعه نیز طبیعتاً تحت مجازات تعزیر شناسایی نمی‌شوند. بنابراین، برای این‌گونه مجازات‌ها باید عناوین دیگری مانند مجازات‌های قانونی، حکومتی و مانند آن را برگزید و احکامی غیر از احکام مجازات تعزیر را بر آنها مترتب ساخت.