مشترکات اسطوره و ژانرهای نثر شفاهی

Abstract

به باور بسیاری از ادیبان و فولکلورشناسانی که در زمینۀ مشترکات ژانرهای نثر شفاهی و ادبیات به تحقیق مشغول‌اند، اسطوره نطفۀ معنوی نثر شفاهی و عامل پیدایش انواع ادبی است. برخی نیز این موضوع را براساس شباهت تیپولوژی و عوض شدن نقش‌های اساطیری تحلیل کرده‌اند؛ مثلاً به باور پراپ، افسانه‌ها از اسطوره‌ها مواد زیاد گرفته‌اند؛ اما این بدان معنا نیست که اسطوره‌ها و افسانه‌ها یک چیزند. در این مقاله، تفاوت‌ها و شباهت‌های اسطوره با افسانه، روایت، حکایت و حماسه، با تکیه بر نظر محققان، به‌تفصیل بررسی شده و برمبنای مقایسۀ تیپولوژی شکل‌های فولکلوری و اساطیری، سه نتیجه به‌دست آمده است: ۱. اسطوره و اسطوره‌سازی نخستین سرچشمۀ تمام ژانرهای فولکلوری است و این ژانرها تحت‌ تأثیر آن شکل گرفته‌اند؛ ۲. اسطوره در ایجاد ادبی و پدید آمدن تفکر ادبی به‌عنوان «نطفۀ معنوی» تأثیر داشته است؛ ۳. جنبۀ خیال‌پروری و معجزه‌آفرینی اساطیری به‌عنوان سنت، به دیگر نوع‌های هنر، ادبیات شفاهی و خطی تأثیر عمیق رسانده و شرایط لازم را برای شکل‌گیری آن مهیا کرده است.