تشبیهات اقلیمی در داستانهای شمال و جنوب ایران

Abstract

طبیعت، اقلیم و شرایط زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی محل زندگی هر شاعر و نویسنده، خاستگاه اصلی صور خیال خلق شده و به کار رفته در سخن اوست و هیچ شاعر و نویسنده‌ای نمی‌تواند خود را کاملاً از تأثیر آن دور نگه‌دارد؛ براین اساس، گذشته از این‌که اقلیم، کم و بیش مورد توجه بیشینه بلاغیون قرار گرفته و در بررسی، فهم و تفسیر درست سخن ادبی بر آن تأکید شده است، متون معتبر ادبی نیز از این حیث قابل تأمّل‌اند و با نگاهی به آثار برجسته ادبی می توان بر این نکته صحّه گذاشت که ناب‌ترین صور خیال در شعر و حتی گونه‌های منثور سخن ادبی، انواعی بوده‌اند که از بوم و اقلیم و محیط زندگی شاعر و نویسنده الهام گرفته و برخاسته‌اند. تشبیه یکی از انواع اصلی صور خیال است و می توان به اعتباری، آن را اساس بلاغت و وجه تمایز ادبیات از غیر ادبیات دانست و با نظری کلّی، دیگر صورتهای خیالی را مبتنی بر آن و متأثّر از آن به حساب آورد. تشبیه نیز مانند دیگر صورتهای خیالی و بلکه از جهاتی بیش از آنها تحت تأثیر اقلیم قرار می‌گیرد؛ چنانکه در بررسی متون ادبی به تشبیهات فراوانی برمی‌خوریم که می‌توان با توجه به مشبّه‌به و وجه‌شبه اخذ شده از آن، آنها را تشبیهات اقلیمی نامید. در این مقاله، پس از توضیحاتی درخصوص ادبیات اقلیمی، داستان اقلیمی و تشبیه اقلیمی، گونه‌های تشبیه اقلیمی در برخی داستان های اقلیمیِ نویسندگان شمال و جنوب بررسی و مقایسه شده است.