چشمِ خروس

Abstract

چشم خروس در شاهنامه و دیگر متون فارسی فراوان به کار رفته ‌است. شاعران و نویسندگان به صورتی ثابت و تقلیدی از پیشینیان، آن را مظهر آراستگی، صفا و سرخی آورده‌اند؛ اما چشم خروس هیچ کدام از این ویژگیها را ندارد یا دست کم این ویژگیها در آن برجسته نیست که مورد توجه شاعران قرار گرفته‌ باشد. محققان برای تطبیق این ویژگیها با چشم خروس اظهارنظرهایی کرده‌اند و با توجه به اهمیت خروس در ایران باستان، چشم خروس را برگرفته از آن فرهنگ می‌دانند یا آن را با عین الدّیک عربی تطبیق می‌دهند، حتی آن را با آدونیس، در فرهنگ یونانی برابر دانسته‌اند. جستجو در متون، نکته‌ای ظریف را به اثبات می‌رساند که تاکنون به آن توجه نشده ‌است. در این نوشتار کوشیده‌ایم، با ارائة مستنداتی نشان دهیم که منظور از چشم خروس، چشم تذرو است. تذرو با نام خروس و خروس دشتی در متون به کار رفته است و چشمی زیبا دارد و ویژگی آراستگی، صفا و سرخی در مورد چشم تذرو مصداق پیدا می‌کند.