معنی شناسی افعال سبک فارسی

Abstract

دربارة معنیِ جزء فعلی افعال مرکب که معمولاً فعل سبک نامیده می‌شود، تاکنون تحلیلهای مختلفی صورت گرفته است. اغلب پژوهشگران کوشیده‌اند معنی فعل سبک را در یک یا چند ویژگی خلاصه کنند. مقالة حاضر پس از نقد اهم آرای مطرح شده دربارة معنی فعل سبک، فرضیه‌ای دربارة تشکیل فعل مرکب ارائه می‌دهد که در آن همة افعال مرکب به طور مستقیم یا غیر مستقیم ریشه در فرایند انضمام دارد. این فرایند با جمله‌ای کامل آغاز و با انضمام دو عنصر از آن و حذف سایر عناصر ختم می‌شود. با تشکیل هر فعل مرکب، طرحوارة ساختی X + LV0 شکل می‌گیرد که جوازبخشِ ساختِ افعال مرکب جدیدی با همان فعل سبک و در همان حوزة معنایی خواهد بود. بر این اساس، معنی همکرد در حالت انضمام مستقیم، همان معنی سنگین آن و در حالت انضمام غیر مستقیم، منحل در معنیِ ساختیِ طرحوارة جوازبخش است. معنیِ فعل سبک در هر یک از این دو حالت می‌تواند متفاوت باشد و هر یک از این معانی برگرفته یا مشابهِ یکی از معانیِ سنگین آن است. حالت سومی نیز هست که در آن فعل سبک، نقش فعل‌سازی را ایفا و تصریف فعلی را برای یک عنصر غیر فعلی ممکن می‌کند. بدین ترتیب افعال سبک روی طیفی قرار می‌گیرند که از مواردِ کاملاً طرحوار و فاقد ‌معنیِ تماتیک تا معنیِ سنگین آنها را در برمی‌گیرد.