جایگاه نظریۀ ژئوپلیتیک مکیندر در سیاست‌های جهانی بریتانیا

Abstract

در این مقاله، جایگاه و تأثیر اندیشۀ هالفورد مکیندر، واضع نظریۀ قلب زمین، در سیاست‌های جهانی بریتانیا طی سه دورۀ زمانی از اوایل قرن بیستم تا زمان حاضر بررسی شده ‌است. این مقاله، ضمن توجه به روند تکامل تاریخی و سیر تکوین دیدگاه ژئوپلیتیک مکیندر، با بررسی متغیرهای موقعیت سرزمینی، قدرت، جبر ژئوپلیتیک و رقابت‌های ژئوپلیتیک، جایگاه این نظریه در روابط خارجی بریتانیا را مورد مطالعه قرار می‌دهد. امتیازها و ضعف‌های ژئوپلیتیک بریتانیا، موقعیت سرزمینی آن و ارتباط معنادارش با عامل قدرت در حوزۀ سیاسی و اقتصادی این کشور اهمیت بسیاری دارد. این دیدگاه که نظریۀ هارتلند برای رهایی از تنگناهای جبر ژئوپلیتیک بریتانیا و در راستای توسعۀ امپراتوری بوده است، بررسی می‌شود. مکیندر ابتدا در شناخت امتیازها و ضعف‌های ژئوپلیتیک بریتانیا، و در مرحلۀ بعد، برای ارائۀ راه‌حل به‌منظور جلوگیری از افول امپراتوری و نیز استمرار و نفوذ آن در عرصۀ جهانی تلاش کرد. اسناد ارائه‌شده، نشان می‌دهد که نوع و مدل روابط خارجی بریتانیا با جهان، به‌ویژه در راستای حفظ توازن قدرت و استمرار نفوذ این کشور، تا حد چشمگیری تحت تأثیر نظریۀ مکیندر بوده است که در برخی نقاط جهان، از جمله خاورمیانه همچنان ادامه دارد.این تداوم، در مناسبات و تعاملات جهانی این کشور و روابط ویژه‌اش با ایالات متحدۀ آمریکا پس ازجنگ جهانی دوم عینیت و نمود بیشتری داشته است.