پَرَگِیا و ویگیانه: فراشناخت و عقل

Abstract

موماً براى شهود2 یا فراشناخت لغت پرگیا را به کار مى برند و براى (عقل) یا تعقل یا فهم نظرى, ویگیانه را.3 ویگیانه و پرگیا همیشه در تقابل بوده اند….<br /> پرگیا به آن سوى ویگیانه مى رود. ما ویگیانه را در جهان حواس و عقل به کار مى بریم. نشانه اش دویى است. به این معنا که یکى هست که مى بیند و آن دیگرى که دیده مى شود, و این دو در تقابلند. در پرگیا, این دویى یا اختلاف صورت نمى گیرد: آنچه دیده مى شود و آن که مى بیند یکى اند; بیننده, دیده [دیده شده] است و دیده, بیننده. هنگامى که پرگیا به دو عامل تقسیم شود, مثل مورد ویگیانه, دیگر پرگیا نیست. پرگیا به خود راضى است. تقسیم کردن نشانه ویگیانه است, حال آن که پرگیا درست ضد آن است. پرگیا خودْشناختِ کلّ است, در تقابل با ویگیانه که به اجزاء مى پردازد. پرگیا اصلِ کُل ساز است, اما ویگیانه همیشه تجزیه مى کند. اگر پرگیا پشتِ ویگیانه نباشد از ویگیانه کارى برنمى آید; اجزاء, اجزاء یک کل اند و هرگز به تنهایى وجود ندارند, که اگر وجود مى داشتند دیگر اجزاء نبودند, حتى بگو وجود نمى داشتند. توده هاى صِرف معنایى ندارند و از اینجاست که در فلسفه بودایى مى گویند همه دَرْمَه ها (مفردات), موقعى که وجودهاى فردى به شمار آیند, آتمَن4 ندارند. آتمن یک اصل یگانه کننده است, و اندیشه این است که تا زمانى که دَرْمَه ها را بدون ارجاع به آنچه آنها را یگانه مى کند تصور کنیم, آنها فقط اجزاء جدا از هم هستند, یعنى نیستند. به پرگیا نیاز است تا آنها را پیوسته روشن و بامعنا کند. مفهوم بودایی نپایندگى و رنج را نباید صرفاً از دیدگاه اخلاقى و پدیده شناختى تبیین کرد; یک زمینه معرفت شناختى (اپیستمولوژیک) دارد. ویگیانه بدون پرگیا مى کُشد; ویگیانه کارش فردیت دادن است, و هر فرد را با جدا کردن او از دیگران نپاینده و تابع قانون کَرمَه مى کند. از پرگیا است که همه درمه ها از یک دیدگاه یگانه مشاهده پذیرند و حیات و معنایى تازه کسب مى کنند.<br /> پرگیا همیشه جویاى یکتایى یا وحدت در بزرگ ترین مقیاسِ ممکن است, تا آنجا که دیگر یکتایى دیگرى به معناى دیگر نتواند باشد; به این ترتیب, بیانها یا سخنهایى که مى آورد که طبعاً وراى نظم ویگیانه است.