تجربه دینى و عرفانى

Abstract

پیش از آن که (رابینسون کرُزوئه)1 واقعاً شخص (جمعه)2 را ببیند, دلیل او براى باور به این که جز او شخص دیگرى نیز در آن جزیره هست, به آثار و نشانه هایى چون ردّ پاهایى که جمعه از خود بر جاى گذاشته بود, مربوط مى شد. شخص با ایمانى که عقیده به خدا را تنها بر پایه براهین اثبات وجود خدا, مانند برهانهاى جهان شناختى3 و فرجام شناختى4 (=غایت شناختى) بنا مى نهد, در وضعى مثل وضع کرزوئه, پیش از مشاهده واقعى جمعه قرار دارد. اعتقاد به خدا بر این باور استوار است که جهان و همبستگى اشیاء با یکدیگر در جهان, نشانه هاى فعل خدایند که وجود نوعى موجود متعالى(برین) را شهادت مى دهند. به هر حال, آنگاه که کرُزوئه واقعاً جمعه را دید, دلایل او براى باور به این که در جزیره یکه و تنها نیست, دیگر به نشانه هاى برجا مانده از جمعه, منحصر نمى شد; [بلکه] شامل آگاهى شخصی مستقیم درباره خود جمعه مى گردید. به همین سان, تجربه [و حال] دینى و عرفانى از سوى کسانى که دستخوش چنین تجربه اى شده اند, غالباً به مثابه آگاهى مستقیم و شخصى در مورد خود خدا, و در نتیجه, به عنوان توجیهى فوق العاده قوى درباره عقیده به خدا در نظر گرفته مىشود. ما در این نوشتار به بررسى تجربه [و حال] دینى و عرفانى خواهیم پرداخت; با این هدف که مشخص کنیم این [احوال و] تجربیات تا چه میزان مى توانند توجیهى عقلانى براى باور توحیدى فراهم سازند.