اوج ها و فرودهای تفسیر «المنار»

Abstract

نقاط قوت و ضعف تفسیر "المنار" اثر رشید رضا مورد بررسى و تحلیل قرار گرفته است. تفسیر "المنار" از تفسیرهاى نام آشنا در میان تفاسیرى جدید است که در عین بایسته‌هایى چون عقل‌گرایى، پرداختن به مسائل اجتماعى و... از برخى کاستى‌هایى که ناشى از اندیشه سلفى رشید رضا است رنج مى‌برد. نگارنده، در بخش نخست این مقاله به نحوه آشنایى رشید رضا با عبده و تفاوت‌ها و همانندى‌هاى شیوه تفسیرى محمد عبده و شاگردش محمد رشید رضا پرداخته است. در ادامه، بایدهاى تفسیر بایسته از قرآن، در نگرش عبده و رشید رضا و ویژگى‌هاى تفسیر "المنار" از جمله تفسیر عقلانى دین و تعیین حوزه کارکردهاى عقل در فهم قرآن، جامعه‌گرایى، بهره جستن از تاریخ و سیاق در تفسیر قرآن، شیوه برخورد رشید رضا با روایات تفسیرى و مبهمات قرآن و نیز نگرش منفى وى به روایات تفسیرى به تفصیل آمده است. نویسنده کاستى‌هاى تفسیر المنار را در تأویلات عقلى، نوگرایى افراطى، سلفى‌گرى و نفى شفاعت و توسّل برشمرده است.