نقش قرآن در اندیشه عرفانی امام خمینی

Abstract

بررسى نقش و جایگاه معارف قرآنى در اندیشه عرفانى امام خمینى است. عرفان امام خمینى که سنگ بناى سایر تفکرات او به شمار مى‌رود، هر چند ادامه مکتب دیرپاى عرفان اسلامى است با این حال مجموعه‌اى از ویژگى‌ها، آن را از عرفان سایرین متمایز گردانیده است. نویسنده بر این باور است که تمامى اندیشه‌ها و افکار امام خمینى برساخته بر شالوده اندیشه عرفانى او است و اینکه اندیشه عرفانى امام خمینى هر چند پیوست‌هایى با مکتب عرفانى اسلامى و عارفان بلند آوازه‌اى چون: خواجه عبداللَّه انصارى، محى‌الدین عربى، صدرالدین قونوى، مولانا جلال‌الدین بلخى دارد، امّا شاخصه‌هاى ویژه خود را نیز دارد، شاخصه‌هایى چون: حماسى بودن، خلق دارى و خدا مدارى، آمیزش عقلانیت، حکمى و شهودگرایى عرفانى، پیراسته بودن از شطحیات و بدعت‌ها، پیوند دادن شریعت و طریقت و حقیقت. نویسنده، پس از توضیح این ویژگى‌ها، به ریشه‌هاى این تمایز مى‌پردازد و آن را در جامعیت علمى، ذوق مخصوص هر عارف و نیز منابع عرفان امام که مهم‌ترین نقش را در این بین دارد، مى‌بیند، وانگهى نویسنده منابع درون دینى عرفان اسلامى را برمى‌شمارد و قرآن را مهم‌ترین آبشخور عرفان امام خمینى معرفى مى‌کند و در ضمن گمانه خاستگاه غیر اسلامى عرفان اسلامى را به نقد مى‌کشد. قرآن و آموزه‌هاى عرفانى آن، بعد عرفانى معجزه قرآن، نزدیکى زبان عرفان به قرآن، بایستگى‌هاى تفسیر عرفانى، قرآن نقد دیدگاه‌هاى عارفان اسلامى به آموزه‌هاى قرآنى از سوى امام خمینى و تأثیر قرآن بر سلوک عملى و عرفان نظرى امام خمینى؛ محورهاى اساسى مقاله را به خود اختصاص داده است. مفهوم لقاءاللَّه، شناخت خدا و پدیدارها، حیات و شعور پدیده‌ها از جمله مسائل و موضوعات برگرفته از قرآن است که به نظر نویسنده در اندیشه عرفانى امام خمینى تأثیر جدى بر جاى نهاده است.